سخنرانی دکتر کارنیا جهانی، استاد دانشگاه اوپسلای سوئد و متخصص زبان و فرهنگ بلوچی
(به نقل از سایت پژوهشکده فرهنگ)در تاریخ 21/9/86 پژوهشکده مردم‌شناسی میزبان خانم دکتر کارنیا جهانی، استاد دانشگاه اوپسلای سوئد و متخصص زبان و فرهنگ بلوچی بود. خانم دکتر جهانی در این نشست علمی در باب تخریب‌گرایی در زبان بلوچی، صحبت کرد.
وی گفت: علی‌رغم وجود کتاب‌ها و سند‌های بسیاری که در عرصه فرهنگ و نشر وجود دارد، تعداد خوانندگان اندک است. چرا که زبان در حال پیشروی به سمت معیار استاندارد ویژه‌ای است که زبان‌های اردو و انگلیسی را بعنوان زبان رایج، مطرح سازد. از این‌رو زبان بلوچی کم کاربردتر شده است.
استاد دانشگاه اوپسلا، که خود به زبان‌های فارسی، آلمانی، فرانسه و انگلیسی مسلط است در این جلسه، با اشاره به اینکه تز دکترای خود را به زبان بلوچی ارائه داده افزود: آموختن زبان بلوچی را در پاکستان آغاز کردم و پس از آن با فراگیری زبان فارسی، آن را دنبال کردم، تا جایی که تصمیم به سرودن شعر به زبان بلوچی گرفتم و این را عمل کردم.
وی گفت: در سال 1990، بی‌نظیر بوتو، با روی کار آمدنش در سیاست‌های دولت، اجازه تدریس زبان بلوچی در مدارس را صادر کرد. چرا که اگر قرار است زبان‌های یک قوم از بین نرود، اتخاذ یک سری سیاست توسط دولت ضروری است.
این استاد دانشگاه در ادامه با اشاره به اینکه بی‌سوادی افراد علی‌الخصوص دختران در پاکستان، سبب قوی‌تر ماندن زبان بلوچی شده افزود: این درست نیست که زبانی به دلیل بی‌سوادی در یک کشور حفظ شود. خوشبختانه در بلوچستان ایران، افراد با کناره‌گیری از مشاغل مال‌داری، کشاورزی و شغل‌های سنتی، به مشاغلی همچون پزشکی، معلمی و در مجموع شغل‌های خدماتی علاقه نشان می‌دهند و این امر سبب شده جامعه به سوی اقتصاد خدماتی پیش رود.
خانم کارینا جهانی خاطر‌نشان کرد: این کلمات هستند که زبان را می‌سازند و وقتی یک زبان که تاریخ نوشتاری ندارد به یک جامعه جدید برخورد می‌کند، به علت کمبود لغات با مشکل مواجه می‌شود. به طور مثال بلوچ‌ها، هر آنچه در مدرسه می‌آموزند به زبان فارسی است و کاربرد کلمات بلوچی هم در محاوره‌ها، به صورت ناقص صورت می‌گیرد که این امر سبب تخریب زبان بلوچی می‌شود. تنها در صورتی که بخواهند متعصب برخورد کنند یا در بحث و جدل‌ها از زبان بلوچی استفاده می‌کنند، آن هم به شکلی که با کاربرد کلمات فارسی و فعل بلوچی، منظور خود را بیان می‌کند که این نیز به نوبه خود سبب تخریب زبان بلوچی می‌شود وی ادامه داد: در ایران شصت زبان وجود دارد از جمله عربی، ترکمنی، آذری، ترکی و غیره که بسیاری از آنها فاقد زبان نوشتاری‌اند و این آنها را به فراموشی می‌سپارد، در صورتی که زبانی مثل کردی خود اقدام به ساخت زبان نوشتاری نموده‌اند که این امر زبان کردی را از خطر نابودی حفظ می‌کند.
خانم جهانی گفت: در صورتی که دو زبان مانند فارسی و بلوچی به یکدیگر نزدیک باشند می‌توان هم‌زمان آنها را به کودک آموخت و صدا‌ها و زبان‌های مختلف را به او شناساند.
وی تأکید کرد: نجات زبان‌ها کاری سخت و غیر ممکن است و یونسکو در این خصوص پنجاه درصد اعلام خطر کرده، بطوری که هم‌اکنون زبان‌شناسان نگران از بین رفتن یک زبان هستند.
